Bilim Sağlık Haber Ajansı (BSHA), Türkiye’nin sağlık araçları filosu içinde yer almış ve bir dönemin yıldızı olan ambulansların izini sürdü. Sağlık Bakanlığı tarafından 1992 yılında Kanada’dan getirilen, 1999 Gölcük depreminde kullanılan çeyrek asırlık Chevy Van Model ambulanslardan bir tanesi İzmir’de Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi bahçesinde açık havada kaderine terk edildi.
Kanada üretimi ambulansların ülkeye gelişine tanık olan, ambulansların kullanıldığı yıllarda öncü rol oynayan dönemin Ege Bölgesi Sağlık Koordinatörü ve İzmir İl Sağlık Müdür Yardımcısı olan Acil Afet Ambulans Hekimleri Derneği (AAHD) Başkanı Dr. Turhan Sofuoğlu, “Ambulansı hastane bahçesinde kaderine terk edilmiş görünce 30 yıl önceye gittim. Üzüldüm. Bu özel üretim çeyrek asırlık ambulanslara sahip çıkmalıyız, müzelik ambulanslar bunlar. Chevy Van ambulansları Türkiye için 30 yılı aşkın bir tarihi önemi var. Depremlerde görev almış, binlerce hasta taşımış, binlerce can kurtarmış bu ambulanslar protokollere hizmet vermiştir. Belki Papa’nın Türkiye ziyaretinde bile bu araç kullanılmış olabilir. Götürdüğümüz ustalar ‘tank gibi ambulans derdi” diye konuştu.
Çeyrek asırlık ambulansımızı korumalıyız
Kanada yapımı Amerikan Ambulansı Chevy Van model olarak 10-20 adet arasında alınan ambulanslardan Türkiye’de günümüzde kaç tane kaldı bilinmiyor ama o ambulanslardan 1 tanesi İzmir’de hala duruyor. İşte bu ambulansların hikayesini AAHD Başkanı Dr. Turhan Sofuoğlu’ndan dinledik. BSHA Muhabiri Güliz Yıldız Zeren’in ulaştığı Sofuoğlu bir zamanlar göz bebeği olan ambulansı Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi bahçesinde görmenin üzücü olduğunu söyleyerek şunları kaydetti: “Çeyrek asırlık ambulansımızı görünce geçmişi hatırladım. Gözümüz gibi bakardık bu ambulanslara, şimdi kaderine terk edildiğini görmek üzdü bu ambulanslar müzelik ambulanslar, korunması gerekir” dedi.
Gözbebeği Ambulans Şimdilerde Atıl Durumda
Acil Afet Ambulans Hekimleri Derneği Başkanı Dr. Turhan Sofuoğlu, Kanada üretimi Amerikan Ambulansı hikayesini anlattı. Sağlık Bakanlığı tarafından 1992 yılında, Sağlık Bakanı Mustafa Kalemli tarafından Türkiye’ye getirilen ambulansların değişik illere Adana, Antalya gibi illere ve çeşitli ilçelere dağıtılıyor. 10-20 adet aralığında bir sayıda alınıyor. 1993 yılında Sağlık Bakanlığı İstanbul, Ankara ve İzmir’de 112 Acil Yardım Hizmetleri Projesi’ni başlatıyor. O dönemde Hızır Acil Servis Sorumlusu olan Dr. Turhan Sofuoğlu, projede kurucu olarak görevlendiriliyor. Ellerinde o yıllarda minibüslerden bozma ambulanslar olduğunu söyleyen Dr. Sofuoğlu, Sağlık Bakanlığı’nın talimatıyla, 1994 yılında işte o Kanada’dan Türkiye’ye getirilen Chevy Van model ambulansları dağıtıldıkları illerden topladıklarını söyledi. Proje; İstanbul, Ankara ve İzmir’de pilot olarak başlayınca, Dr. Sofuoğlu ve ekibi Antalya, Adana, Uşak ve başka yerlerde bulunan ambulansları toplayarak pilot iller arasında bulunan İzmir’e getiriyor. Otomatik vitesli, altı silindirli, özel yapım ambulansların içlerinin de bir o kadar donanımlı olduğunu belirten Turhan Sofuoğlu, “Bu ambulansların içlerindeki ekipmanları daha önce hiç görmemiştik, nasıl kullanılacağını da bilmiyorduk” dedi.
“Ambulansların İçinde Hayatımızda Hiç Görmediğimiz Ekipmanlar Vardı”
Hikayenin devamını Dr. Turhan Sofuoğlu şöyle anlatıyor: “7-8 tane ambulansı Bakanlık talimatıyla aldık İzmir’e getirdik. Chevy Van Model diye geçiyordu. İçlerinde hayatımızda hiç görmediğimiz cihazlar, ekipmanlar vardı. Paketi hiç açılmamış acil müdahale ekipmanları bulunuyordu. Ambulansların içleri de acil müdahale için özel dizayn edilmişti. Tabi o dönemde Türkiye’de olmayan; otomatik vitesli, 6 silindirli bu ambulansları kullanmak için şoförler de deneyimsiz olduklarından eğitimler düzenlendi. İzmir’deki ambulans hizmetleri 9 Mart 1994 yılında başladı. Önce İstanbul sonra İzmir ve Ankara’da başladı. Uzun süre bu ambulanslarla çalıştık. O zaman daha paramedikler yoktu. Üniversitelerdeki hocalardan destek aldık. Eğitimler yapıldı. Örneğin ambulansların içinde travmalı hastalar için özel şişme ateller vardı, araç içinde sıkışmış bir kişiyi çıkarmak için özel aletler vardı. 2000 yılına kadar bu şekilde devam ettik. Tek ve en önemli sorun bu araçların yedek parçalarının Türkiye’de olmamasıydı. Bir arıza olduğunda yedek parçalarını yurt dışından getiriyorduk.1999 depremine bu ambulanslarla gidildi.”
1999 Gölcük Depreminde Kullanıldı
Yıl 2023 ve günümüzde tıpkı Chevy Van Model ambulanslar gibi olduğunu söyleyen Dr. Sofuoğlu şöyle konuştu: “Bu tip ambulanslar Türkiye’de de imal edilmeye başlamıştı. Minibüs tarzı özel ambulanslar dizayn edilmeye başlamıştı. Kanada’dan getirilen ambulansların tek sıkıntısı; yedek parça bulma, 6 silindirli olması ve benzinle çalıştığı için çok yakıt sarfiyatı olmasıydı. İşte bu sıkıntıları yüzünden kullanılmamaya başlandı. Zamanla bu ambulansların bunların yerini başkaları almaya başladı. Ve biz İzmir ekibi olarak artık kullanılmayan Chevy Van ambulanslardan bir tanesini ayırdık, bakımını yaptırdık. Onu daha çok protokol ambulansı olarak kullanmaya başladık. 2000’li, yıllardan sonra da ambulans bizde kaldı.”
Ambulans Yarışmasının Maskotu Oldu
2010 yılında İzmir’de düzenlenen bir ambulans yarışmasında Kanada’dan getirilen Chevy Van model ambulansın maskot olduğunu söyleyen Sofuoğlu, “1994-2014 yılları arasında İzmir ve Ege Bölge Koordinatörü sorumluluğunu üstlenen il sağlık müdür yardımcısı görevindeydim. 2014 yılının sonunda Tepecik Eğitim Araştırma Hastanesi’nde başhekim yardımcısı olarak görev aldım. Duyduğuma göre bizden sonra bu ambulanslar üniversitelerin bünyelerinde açılan paramedik bölümlerinde ambulans eğitimlerinde kullanılmış. Onlar da bakımlarını yapamadıkları için kullanamamış olabilirler” diye konuştu.
Bugünkü Ambulanslarla Farkı Ne?
Günümüzde kullanılan ambulanslar ile Kanada yapımı Amerikan ambulansı Chevy Van arasındaki farkın, Chevy Van’ların sadece sadece ambulans olarak üretilmiş olmaları olduğunu söyleyen Dr. Sofuoğlu, “Örneğin bu ambulansların içerisinde seyahat eden bir hasta daha az sarsıntıya maruz kalıyordu. Bu ambulansları kullanan şoförler, ‘bunu kullanmanın keyfi hiçbir ambulansta yok’ diyorlardı. 1999 depreminde Gölcük ve Adapazarı’nda bu ambulanslarla görev yaptık. Benim tahminim Dokuz Eylül Hastanesi’ndeki ambulansın şu anda tek kaldığı yönünde” şeklinde bilgi verdi.
Diğer Chevy Van Ambulanslara Ne oldu?
Diğer alınan Chevy Van ambulansların satılmış olabileceğini tahmin ettiğini söyleyen Dr. Sofuoğlu, “ Bu tip araçlar kullanılmadığında, bakımları yapılmadığında verimli olmaz. Sağlık Bakanlığı da genelde satışa çıkarır. Kanada yapımı Amerikan Ambulansları bakımları tam yapılırsa yıllarca çalışır. Sağlam arabalardır” dedi.
Müzelik Ambulans
30 yıl önce kullandıkları Kanada yapımı Chevy Van model ambulansı Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi bahçesinde gören Dr. Turhan Sofuoğlu, yetkililere seslenerek bu ambulansların tarihi öneme sahip olduğunu ve korunması gerektiğini söyledi. Sofuoğlu, “Chevy Van ambulansları Türkiye için 30 yılı aşkın bir tarihi önemi var. Depremlerde görev almış, binlerce hasta taşımış, binlerce can kurtarmış bu ambulanslar protokollere hizmet vermiştir. Belki Papa’nın Türkiye ziyaretinde bile bu araç kullanılmış olabilir. Götürdüğümüz ustalar ‘tank gibi ambulans’ diyordu. Bu halde kaderine terk edildiğini görünce üzülmemek elde değil. Elimizde kalan tek tarihi ambulansın özenli olarak korunması gerekir. Dokuz Eylül Hastanesi’nin bahçesinde açıkta duruyor. Kaç senedir bu şekilde atıl durumda bilemiyoruz. Müzelik, tarihi bir araçtır. 1992 yılında Türkiye’ye geldi, 1994 yılında kullanmaya başladık. Çeyrek asırlık ambulansımıza sahip çıkmalıyız” diye konuştu. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
